Nefertem

Verguld beeldje van de god Nefertem uit Libanon. Afbeelding gemaakt door Madreiling en afkomstig uit de Cleveland Museum of Art (CC 1.0, Publiek domein)

Naam

Nefertem in hiërogliefen

Nefertem kan op diverse manieren worden geschreven: “Nefertem” of “Nefertum” of zelfs “Nefertemu”. In het Koptisch is zijn naam bekend als ⲛⲉϥⲧⲏⲙ (Neftêm). ^[1]

Zijn naam bestaat uit twee delen “Nefer” en “Tem”.Dit betekent: “Prachtig en compleet”, “compleet in zijn en niet-zijn” ^[2], “Mooie die sluit” of “Mooie die niet sluit”. ^[3]

Uiterlijk

Nefertem wordt meestal als mannelijke god afgebeeld. Hij heeft op zijn hoofd een hoofddeksel bestaande uit een lotusbloem. Soms wordt de god afgebeeld met een leeuwenkop. Als referentie naar zijn moeder Sechmet, die een kop van een leeuwin heeft. Een ander variant is dat de god staat op de rug van een leeuw.

De god wordt afgebeeld met een korte rok aan, houdt een was-scepter vast en een anch-teken in de andere hand. Soms draagt Nefertem een chepesj-zwaard in zijn hand, dat zijn verdedigende rol moest benadrukken.

Farao Seti I (19e dynastie, Nieuwe Rijk) brand wierook voor de goden Nefertem-neb-kaoe (man met leeuwenkop en horusvalk op zijn kop) en de god Noen, de vader der goden. Uit de tempel van Seti I in Abydos. Afbeelding gemaakt door Kairoinfo4u (CC BY-NC-SA 2.0)

Hij wordt ook wel afgebeeld als een kind zittend op een lotus. Soms wordt alleen het hoofd getoond van de god uit een ontluikende lotus. Dit verwijst naar een scheppingsmythe waarin de jonge zon uit een ontluikende lotus verschijnt.

Een van de titels van Nefertem is: “Nefertem-choe-tawy”, of “Nefertem, beschermer van de twee landen”. In deze vorm droeg de god de djam-scepter . Een scepter vergelijkbaar met de was-scepter , maar deze ziet er gerimpeld uit. ^[4]

Mythologie

Nefertem is een jeugdige god in de vorm van een lotusbloesem, hij rees op uit de oerwateren of de oerheuvel. Hij maakt deel uit van de scheppingsverhaal van Memphis. Nefertem werd niet alleen geassocieerd met de blauwe lotus (Nymphaea cerulea) maar ook met de zonnegod Re en het eerste zonlicht dat uit de lotus ontstaat.

De god werd ook geassocieerd met lekker ruikende parfums. In de piramideteksten (PT 266) wordt hij genoemd: “De lotusbloesem die is voor de neus van Re”. Zijn associatie met parfum werd al in het Oude Rijk vastgesteld.

Beed uit het graf van Toetanchamon. Het beeld uit farao Toetanchamon als Nefertem, die uit de lotus komt. Afbeelding gemaakt door Lucas (CC BY-NC-SA 2.0)

Nefertem was een vorm van de zonnegod van de tweede uur van de dag. ^[5]

De god speelde een rol in de hal van de dubbele “Maati” van Osiris uit het dodenboek. De dode moest een negatieve verklaring afleggen aan 42 goden. Nefertem was de 34e god waaraan de dode moest vertellen dat hij geen wangedrag had veroorzaakt en geen kwaad had aanschouwd.

Aanbidding

In Memphis werd de Nefertem gegroepeerd met Ptah en zijn vrouw Sechmet. Daar kreeg hij de rol van kindgodheid. Soms werd Nefertem weggelaten en werd de farao als kindgodheid afgebeeld.

In de stad Boeto (in de Nijldelta) was Nefertem de zoon van de godin Wadjet. In de stad Boebasis was Nefertem de zoon van de godin Bastet. In Abydos werd hij vereerd als “Nefertem-neb-kaoe” of “Nefertem, heer der Ka-zielen”. ^[6]

Nefertem werd ook geassocieerd met Horus, de zoon van Re. Soms werden beide goden gefuseerd. Andere associaties waren: Montoe en Sokar en in de Late Tijd zelfs met Bes. ^[7]

Door het gewone volk werd de god aanbeden en gevreesd, omdat de god een zoon was van de gevaarlijke Sechmet. Ook zij heeft een positieve en een negatieve kant. Amuletten met goddelijke decreten werden gemaakt in de Derde Tussenperiode wanneer een kind werd geboren. Ze beloofden het kind te beschermen tegen manifestaties van Nefertem en andere goden die kwaadwillend waren. Aan de andere kant werden er ook beschermende amuletten gemaakt die de god Nefertem afbeelden, in de Derde Tussenperiode.

Titels van Nefertem

Hieronder volgt een lijst van titels van Nefertem.

Hiërogliefen	Egyptische naam	Vertaling
	Hoen nefer[8]	Mooie jeugdige
	Heri neserwy ef[9]	Hij die van de vlam is.
	Nefer ef[10]	Hij die mooi is
	Nefertem choe(i) tawy [11]	Nefertem, beschermer van de twee landen.
	Nefertem neb kaoe	Nefertem, heer van de ka-zielen (?), vertaling bij benadering.
	Sa Bastet [12]	Zoon van Bastet
	Sa Ptah [13]	Zoon van Ptah
	Sa Sechmet [14]	Zoon van Sechmet
	Sesjen en Nefertem [15]	Lotus in Nefertem
	Sesjen em Ra [16]	Lotus van de zon
	Sjemem en Raoe [17]	Hitte van Ra (als de koning die de god Nefertem is).

Bronnen en notities

De hoofdbron is: Richard H. Wilkinson, “The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt”, Thames & Hudson, 2003.

Verdere aanvullingen:

1. Engelse wikipedia over: Nefertem
2. Duitse wikipedia over: Nefertem
3. Engelse wikipedia over: Nefertem
4. E.A. Wallis Budge, "The gods of the Egyptian or studies in Egyptian Mythologies", vol 1, 1904, pagina 520.
5. E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic dictionary", vol 1, 1904, pagina 372.
6. E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic dictionary", vol 1, 1904, pagina 372.
7. Duitse wikipedia over: Nefertem (Mythologie)
8. Zie: https://seshkemet.weebly.com/nefertum-noufertum.html
9. Zie website Ancient Egyptian Dictionary 853648
10. Zie: https://seshkemet.weebly.com/nefertum-noufertum.html
11. Wallis Budge, Egyptian Hieroglyphic dictionairy, vol 1, pagina 372
12. Zie: https://seshkemet.weebly.com/nefertum-noufertum.html
13. Ibidem
14. Ibidem
15. Wallis Budge, Egyptian Hieroglyphic dictionairy, vol 2, pagina 624
16. Zie: https://seshkemet.weebly.com/nefertum-noufertum.html
17. Zie website Ancient Egyptian Dictionary 853646