Sechmet

Nagemaakt standbeeld van Sechmet uit het graf van Toetanchamon, 18e dynastie, Nieuwe Rijk. Afbeelding gemaakt door Mary Harrsch (CC BY-NC-SA 2.0)

Naam

Sechmet in hiërogliefen

De naam van de godin is “sxm.t” wat je kan uitspreken als Sechemet of Sechmet. Sechmet is de vrouwelijke vorm van “Sechem” wat “krachtig” of “machtig” of “Zij die machtig is” betekent ^[2]. De sechem werd ook wel gebruikt om het muziekinstrument de sistrum aan te duiden. ^[3]

In het Coptisch is de naam: Ⲥⲁⲭⲙⲓ (Sachmi) overgeleverd.^[4] Vandaar dat de godin Sachmet wordt genoemd en niet altijd Sechmet. Interessant is dat de laatste "t" niet wordt geschreven, blijkbaar werd het in de Grieks-Romeinse tijd ingeslikt.

In het Nederlands wordt de naam van de godin met Sachmet of Sechmet geschreven. In het Duits Sachmet en in het Engels wordt het Sekhmet of Sekhit (verouderd).

Uiterlijk

De godin werd afgebeeld als een vrouw met een leeuwinnenkop. Op haar hoofd heeft ze een zonneschijf met een ureaus (een opgerichte cobra). In haar hand houdt ze een papyrus-staf vast en een anch-teken in haar andere hand. Haar kleding was rood, om haar gevaarlijke karakter te benadrukken.

Relief van Sechmet uit de tempel van Kom Ombo, Opper-Egypte. Afbeelding gemaakt door Andra Kirkby (CC BY-NC 2.0)

Vanaf het Middenrijk draagt ze een zonneschijf met een uraeus-slang en deze spuugt vuur naar iedereen die de godin wilt trotseren. Ook werd de godin afgebeeld met rams- en koehoorns of met het oog van Re. ^[5]

In Thebe werden er honderden zittende standbeelden van Sechmet opgericht als versiering tussen de tempel van Moet en de grote tempel van Amon in Karnak. De godin draagt hierin een dubbele kroon in plaats van een zonneschijf. Moet werd gefuseerd met Sechmet als Moet-Sechmet.

Sechmet kon ook als leeuw worden uitgebeeld, maar dit is zeldzaam. Er kan niet worden onderscheiden of het hier gaat om Bastet of Sjesemtet. ^[6] De leeuwenkop van de godin werd ook op een aegis getoond. Een aegis was een metalen halsband getooid met een kop van een god(in). En was vanaf het Nieuwe Rijk in gebruik.

Mythologie

Sechmet was een belangrijke godin met een leeuwenkop. ZZoals met de meeste godinnen had ze twee aspecten in haar persoonlijkheid: een destructieve aspect en een beschermende aspect. Haar naam betekend “de krachtige” of “zij die krachtig is”, de naam is dan ook passend voor haar destructieve gedrag.

Sechmet de verschrikkelijke

Vanaf de vroegste tijden werd Sechmet gezien als dochter van Re, ze werd één van de belangrijkste manifestaties van de “Oog van Re”. In de versie van de “oog”-mythe die aan Sechmet en Hathor werd toegeschreven, was Re de zonnegod een oude tanende man. Zijn aanbidders (d.w.z. de mensheid) smeden een complot tegen hem. Daarom zond hij Hathor in de vorm van de angstaanjagende Sechmet om hun te straffen. De godin Hathor-Sechmet ademde vlammen naar haar vijanden. Zij was zo bloeddorstig bezig dat ze bijna de mensheid vernietigde. Om haar tegen te houden schonk Re, de zonnegod, bier gekleurt met rode oker (hematiet) zodat het leek op bloed. Omdat ze het bier voor bloed aanzag werd ze zo dronken dat ze het slachten opgaf en vreedzaam terugkeerde naar Re. In een andere versie van dit verhaal werd Sechmet zo boos over het bedrog dat ze Egypte verliet. Hierdoor nam de zon in kracht af. Dit bedreigde de macht en veiligheid van de wereld - dus werd ze door de god Thoth overgehaald om terug te keren en de zon in haar volle glorie te herstellen. ^[7]

Doordat Sechmet vlammen zou hebben uitgeademd naar haar vijanden, werd ze door de farao’s gezien als militaire godin en een symbool van hun eigen kracht in de strijd. Daardoor kreeg ze ook titels als: “Moordenaar van de Nubiërs”. Zelfs de hete woestijnwinden werden genoemd: “adem van Sechmet”. De godin werd geassocieerd met plagen (vaak genoemd: “boodschappers” of “moordenaars van Sechmet”) en dit werd weer gekoppeld aan de kracht van de farao. In het verhaal van Sinuhe afkomstig uit het Middenrijk, wordt aangegeven dat de angst voor de koning vreemde landen zou overspoelen, net zoals Sechmet dat doet met de pest.

Standbeelden van Sechmet-Moet. Deze stonden oorspronkelijk in de tempel van Moet in Karnak nu in het openlucht museum van Karnak. Afbeelding gemaakt door Olaf Tausch (CC BY 3.0)

Sechmet de beschermster

Aan de andere kant werd de kracht van Sechmet toegeschreven om de koning te beschermen als een moeder die haar kind beschermd. In de piramideteksten wordt geschreven dat de godin de koning verwerkte. De godin had ook nog de kracht om nare ziekten af te weren en ze werd ook wel gezien als genezende godin. Ze kreeg de titel: “Sechmet, meesteres van het leven”.

Sechmet werd geassocieerd met diverse andere goden. Ze werd gezien als vrouw van Ptah en de moeder van Nefertem in de stad Memphis. Daar nam ze ook rollen over van andere godinnen zoals “vrouwe van Anchtawy” Ze werd ook geassocieerd met Hathor in haar rol van de “Oog van Ra”. Ze werd ook gelinkt aan de Thebaanse godin Moet. Daar werd ze gezin als agressieve manifestatie van de godin Moet. Ditzelfde gebeurde met Pachet, een leeuwinnengodin uit Midden-Egypte. En ook met Bastet, een kattengodin uit de Delta.

De godin zou 14 vormen hebben die in diverse steden werden vereerd. Ze zijn niet allemaal bekend, daarom vermeld ik ze niet. ^[8]

Aanbidding

Sechmet werd vereerd vanaf de 5e dynastie (heiligdom bij Abusir) tot in de Grieks-Romeinse tijd. Haar associatie met diverse andere godinnen leidde tot haar verschijning in andere steden. Er was een specifieke tempel gewijd aan Sechmet-Hathor in Kom el-Hisn in de westelijke delta. Uiteraard was haar hoofdcultuscentrum in Memphis, maar ze werd ook nog in andere plaatsen aanbeden: Letopolis, Bubastis, Karnak, Esna en in alle grote tempels in Nubië. In West-Thebe werd ze bij de dodentempel van Amenhotep III vereerd. ^[9]

Wab Sechmet in hiërogliefen

De priesters van Sechmet (wab sechmet ^[10]) zijn geattesteerd vanaf het Oude Rijk. Ze speelden een belangrijke rol in de magische aspect van medicijnen in latere tijden zoals het reciteren van gebeden en spreuken naar de zieken maar ook het fysieke handelingen van de artsen. Immers magie en geneeskunde was in het Oude Egypte met elkaar verweven. De rite: “Sussende Sechmet” werd uitgevoerd door haar priesters om epidemieën het hoofd te bieden. De “zeven pijlen van Sechmet” werden gevreesd en stonden voor pech en plagen. Verschillende magische spreuken waren opgericht om te beschermen tegen de wraak van de godin en haar boodschappers (d.w.z. ziekten). Zo was er een spreuk “Het boek van de laatste dag van het jaar”, dat werd opgezegd voor een stuk laken. Het werd gedragen om de nek tijdens de laatste dagen van het jaar. Op Oud- en Nieuwjaardag werden cadeaus uitgewisseld in de vorm van amuletten van Sechmet of Bastet om de godinnen gunstig te stemmen.

Amulet van Sechmet, ze houdt in haar handen het Oog van Horus vast, rond 600-400 v.Chr. Nu in het Harrogate Museums and Arts, Groot-Brittanië. Afbeelding gemaakt door PatHadley (CC BY-SA 4.0)

Aan het begin van het nieuwe jaar werd er een festival gevierd, het festival van dronkenschap. De Egyptenaren dansen en speelden muziek om de vurige Sechmet te kalmeren. Ze dronken grote hoeveelheden van wijn, om de extreme dronkenschap van de godin te imiteren. De dronkenschap die de godin stopte bij het vernietigen van de mensheid. ^[11]

Standbeelden van de godin geven heden ten dage nog steeds gevoelens van ontzag of vrees. Zo werd er een standbeeld van Sechmet werd beschadigd in de 20e eeuw. Het werd beschadigd omdat de bewoners vreesden dat het standbeeld hun kinderen zou treffen. Het standbeeld staat heden ten dage in de tempel van Ptah in Karnak.

Epithetons en titels van Sechmet

Een epitheton is een erenaam. Zo werd Sechmet frequent genoemd “Sechmet Aat of “Sechmet de grote”. Hieronder volgt een incomplete lijst van epithetons en titels van Sechmet. ^[12]

Categorie: oorlog en angst

De hiërogliefen zijn opgezocht, en vermoedelijk incompleet omdat de determinatief ontbreekt.

Hiërogliefen	Egyptische naam	Vertaling
	Nebet neroe [13]	Vrouwe van terreur
	Nebet senedjoe [14]	Vrouwe van angst (variant)
	Nebet chayt [15]	Vrouwe van het bloedbad
	Wenem senefoe [16]	Bloedeter
	Nebet sedaoe [17]	Bevende vrouwe
	Nebet inesy [18]	Meesteres van het rode linen

Categorie: orde

De hiërogliefen zijn opgezocht en bij benadering en vermoedelijk incompleet omdat de determinatief ontbreekt.

Hiërogliefen	Egyptische naam	Vertaling
	Nebet Maät	Vrouwe van de waarheid / kosmische orde
	Netjeret aat	Grote godin
	Nebet anch	Vrouwe van het leven
	Nebet neboet [19]	Vrouwe van de vrouwen
	Nebet pet	Vrouwe van de hemel

Categorie: vuur

De hiërogliefen zijn opgezocht en bij benadering en vermoedelijk incompleet omdat de determinatief ontbreekt.

Hiërogliefen	Egyptische naam	Vertaling
	Aa Neseret [20]	De grote, vlammende
	Nebet Neseret	Vrouwe van de vlam
	Wenemyt [21]	Verslindende vlam
	Chenty per neser	Eerste van de huis van de vlam

Categorie: de rest

De hiërogliefen zijn opgezocht en bij benadering en vermoedelijk incompleet omdat de determinatief ontbreekt.

Hiërogliefen	Egyptische naam	Vertaling
	Iret Ra	De oog van Re
	Aat mery Ptah	De grote, geliefde van Ptah
	Werethekaoe [22]	Groot in magie
	Cheryt tep nebes	Degene op haar heer
	Nebet ahat [23]	Vrouwe van het kasteel / paleis
	Nebet tawy	Vrouwe van de twee landen
	Sechmet aat	Sechmet, de grote
	Sechmet wer	Sechmet, de grote

Zie ook

• De stad Memphis
• De god Ptah Ptah
• De kindgod Nefertem Nefertem

Bronnen en noten

De hoofdbron is: Richard H. Wilkinson, “The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt”, Thames & Hudson, 2003.

Verdere aanvullingen

1. Engelse wikipedia over: Sekhmet
2. Duitse wikipedia over: Sachmet#Bedeutung
3. Duitse wikipedia over: Sistrum
4. Engelse wikipedia over: Sekhmet
5. Duitse wikipedia over: Sachmet#Darstellung
6. Ibidem
7. Engelse wikipedia over: Sekhmet#Roles
8. E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", vol 1, 1920.
9. Duitse wikipedia over: Sachmet#Kult und Kultort
10. E.A. Wallis Budge, "Egyptian hieroglyphic Dictionary", vol 1, 1920, pagina 155
11. Engelse wikipedia over: Sekhmet#Worship
12. Zie website: https://seshkemet.weebly.com/sekhmet.html
13. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 85160 voor het woord neroe (terror).
14. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 138730 voor het woord senedjoe (fear).
15. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 863014 voor het woord xAy.t (massacre).
16. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 46710 voor wenem (eater) en 137250 voor het woord senefoe (blood).
17. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 149670 voor het woord sedaoe (trembling).
18. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 27840 voor het woord inesy (red linen).
19. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 855569 voor het woord neboet (vrouwen mv).
20. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 88300 voor het woord neseret (flame).
21. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 46800 voor het woord wenemyt (devouring flame).
22. Engelse wikipedia over: Werethekau.
23. Zie website Ancient Egyptian Dictionary: 851976 voor het woord ahat (palace).